jueves, 29 de enero de 2015

O Reino d'os Mallos / 1


"O Reino d'os Mallos / 1" replega os triballos ganadós d'o concurso literario en a suya primera edizión de 2013, en a Plana de Uesca (Galliguera, Sotonera). Aquí se i cala bel caché d'as suyas obras:



ÓSCAR LATAS, premio narrazión: "1911. Cartas dende Uesca"

Uesca, 23 de setiembre de 1911
«O zielo de setiembre, tú ya sapes, amuestra unos brioletas puros, lempedos, como besos nuebos. Sí, o zielo de setiembre tamién ita ulor, talmén á moras d'os barzals, u á cambos labratos e flors que sapen que plega o ibierno e preban de luitar ta no morir-sen en un funeral de mortichuelo, d'una chubentú primaberal.
O zielo de setiembre, en l'Armita de Salas, do camino en istos diyas, ye o más poliu d'o mundo. Os atardezers luscos, cuan s'amata a calor filtreando d'entre os pins, os cañizos e as piedras areniscas labratas d'a armita, texen un bestiu a Saletas, como tú la clamabas, un bestiu que ni os anchelez d'o zielo pueden tener ixa sensibilidá e ixa pureza de luz, de dolzura, de perfezión.
Salas en setiembre ye a mesma ripresentazión d'a belleza debina en a tierra. Camino e me paso firme rato posato en a puerta de dezaga, beyendo o castiello de Montearagón, a Sierra de Guara, as güertas d'a Plana de Uesca, e profes, o zielo.
Torno agora de Saletas, amorisquiato, enamorisquiato d'a bida, pleno de goyo, con ganas d'escribir-te, de compartir con tú istos intes maxicos, de que, antimas d'alzar-los yo, poder meter-los en unas linias politas, senzillas.
Sapes que, en diyas como güe, te cosiro firme».
Tu Zelipe



IRIS OROSIA CAMPOS, aczésit: "Liria u a falordieta d'o sieglo XX"

«No dandalío que aquels güellos berdos en o metro cambión a mía bida pa cutio. O feito de beyer a trabiés d'els, de poder escar l'angunia que bi eba dezaga d'ixa rezia lama de maquillache, güembra y rimmel, sinificó a desparixión de l'antigo Marco Polo que nomás beyeba, y creticaba bien furo, ixe rudio, chen y fumera de cada capital d'Estau que besitaba. A la fin, eba trobau una PRESONA, a primera d'entre ixa boira de desconoxitos que m'eba dixato mirar-me dillá d'o suyo disfraz.
Liria yera una zagala normal, que bestiba d'una traza normal, s'intresaba por cosas normals y siempre teneba arredol a presonas tan normals como ella. Con un bestugario de colors amortatas, calzers de pelello bien escoscatos y un libro u mp3 siempre en as mans, yera una d'ixas presonas normals que nunca no se posan a o canto d'atro si bi ha prous posientos libres como pa dixar uno d'entre metá. Una más d'ixos que suenian dica la baruca con que pleguen as beniens bacanzas d'agosto pa plegar en l'apartamento d'ixa placha a rebutir de chen con bidas iguals que no as d'els, d'ixos que tamién han malfurriato toz os beranos d'a suya bida d'entre o mesmo gudrón costero. Una más d'os que te demandan sincusas sin mirar-se-te ent'o rostro chusto antis de foter-te un lapo cuan corren nierbudos por a carrera. A la fin, chen normal, d'ixa que tien sonrisas pa toz os bezins con qui no son capables de compartir dos menutos de charrada en o puyador».



PEDRO BORAU, premio Galliguera-Sotonera: "Dende os güellos de Firé"

«En güen zancocho m'han clabau istos biellos, pero he de rancar entallá. Con güen tiempo marcho bolando dimpués de despedir-me d'os míos pais e de tot o consello. As glarimas me blincan d'os güellos, pero no'n bi ha de remedio. Una zaguera güellada enta a Galliguera e me'n boi.
O río ye d'auguas claras, beigo as truitas blincar, otros animals me zeñan, me chilan que en tienga muita de suerte, beigo a os ombres treballar as dembas, fer cheras, otros son baxando os pinos enreligatos en ristra por o río ent'abaxo, parando cuenta de no acarrazar en os ruellos. ¿T'ánde irán? Muitas obellas minchando á dreita e cucha d'o río, as crabas por as pinganetas, sólo de beyer-las se me claba a fambre. Ascape paso por a Gorgocha, luen os mons plenos de nieu, ixe ye o mío camino.
S'ha feito de nuei e m'amago en o forato d'una ralla, o zielo pleno d'estrelas. Ye a primera nuei sin os míos pais e me remero muito de toz, creigo que ellos tamién s'alcordarán de yo e serán preocupatos.
De mañanas aguardo a que as rayadas d'o sol me calienten as plumas, esbolarzio una mica e arranco. Sigo o río e, de bote e boleyo, lexos, güello a bruxa Lindana que ye remangada en l'augua. Ya me lo dizioron: ye muito mala...».



CHESÚS BOTAYA, premio teyatro: "Siñor Chuan de Casa o Farto"

Anchela: Emos pensau fer una interpresa de mermeladas. Asinas, cuan plegue l'agüerro podemos fer mermelada de muaras d'as barzas d'as márguins, e de figos d'as figueras d'a era, e de chordons d'o mon. Miguel sape treballar l'ortal. Tamién m'han amostrau á fer mermeladas de tomate e de zebolla...

Siñor Chuan: De zebolla? Qué cosas más rarizas se fan agora. Pero bueno, me fa goyo beyer as tuyas ganas. Tiens ganas de treballar e ixo ye importán, e tiens a suerte de tener un lugarón, anque chicorrón, ta do poder tornar. Ascuita, podez bibir en ista casa entremistanto fez a de busatros.

Anchela: Tío Chuan, ixo serba muitismo importán ta Miguel e ta yo. Me'n boi ascape a contar-le-ne. A nuestra bida comenzipia de nuebo, e muito ye grazias a tu. (Le'n da atro beso muito amoroseta, e se'n ba).

L'ombre de negro se mete debán, en a cadiera, chunto a o siñor Chuan. Saca un moquero blanco y le'n da ta que o siñor Chuan se ixugue as glarimas de goyo dimpués d'a besita d'a suya sobrina.

Siñor Chuan: Tú ya sapebas isto, berdá?

Ombre d'o tiempo: Tú no?».




ANDRÉS CASTRO, aczésit poesía: "Contrabersos. Chiquetas istorias"
  

Tanto tiempo lexos


En o banco d'a estazión
Abandoné a maleta
Ta caminar más lixero.

Camín, polbo, augua
Moldío con os piez o bardo
Me conduze ta casa mía.

Li pregunto a o camín
Cuan arribaré
Cuan ensumaré o fumo d'a chaminera.

Beigo o peirón
Ya ye zerca
A casa d'os pais.



CHESÚS ARANDA, premio poesía: "Encantaria"

A güela


Te quedaba un churguín en a gollada
tintilando entre purnas e zenisas;
a tuya lucana aspreza atrascada
de rugas e rallas de muitas prisas.

Á uñeta pescando entre caserolas
cozius que bulliban sin d'angluzia
en a calor de lumbres rebirolas
que no alantaban so que con estuzia.

Con punchos d'allaga zurziés apretos
que lebabas á tetais tozoluda
lupatiando estrelas por as alcobas.

Nos dies risetas de güela menuda
que atrazaba con saíno as micolas
e zarpaus de besos á puños pretos.





A güela María en os coches d'o Fuerte, en Calatayú. O nirno d'a cucha ye o poeta que escribe.

jueves, 1 de enero de 2015

Nieus


Entre que cuallaba a nieu amonico
pretaba a acubillar-se o fredo en casa,
as carreras plenas de buen ballico;
o ibierno bregaba con blanca masa.

Acucutaba o sol amuinadico,
tieda bafurosa con luz de baxa,
zaga as boiras negras corrucadico
bi atifaba a claror de faxa en faxa.

Os mixins d'o zielo chugan á marro,
s'encorren por os árbols entre as brancas,
ban de correndida dica as pozancas.

As nieus zaboyan cualsiquier cocharro;
s'amagan á escondecucas en os praus
rebilcando o silenzio por toz os laus.



«Nieus, nieves;
cuallaba, cuajaba;
amonico, poco a poco;
acubillar-se, cobijarse;
ballico, pasto de la orilla;
Acucutaba, asomaba;
amuinadico, apocado;
tieda, tea;
bafurosa, borrosa;
corrucadico, acurrucado;
atifaba, acechaba;
claror, claridad;
mixins, gatos;
de correndida, a la carrera;
zaboyan, ocultan;
cocharro, trasto;
s'amagan, se esconden;
á escondecucas, al escondite;
rebilcando, reviviendo;
laus, lados».